سمیه فرازمند و محمود الهامبخش، «مسعود سعد از دیدگاه شاعران نزدیک به زمان او» مجله شعر پژوهی دانشگاه شیراز، سال هفتم، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۴، صفحه ۱۰۳-۸۴

لینک به نسخه‌ی این مقاله

تیم فراگفتار:

رضا صدر، عطی شیوا، مهیار رستا، ندی قدیمی، داروک

ویرایش: استودیو افق نو

موسیقی آرم فصل امید فراگفتار: باربد

پس زمینه‌ی خوانش شعرها:

موسیقی سریال زیر تیغ، آهنگساز حسین علیزاده

تماس با ما: وب سایت www.faragoftar.com

یا رایانامه (ایمیل): faragoftar@gmail.com

گفتگوی پنجم: مسعود سعد سلمان، کهن شاعر نوگرا (۶۵ دقیقه)

گفتگوی پنجم از مجموعه گفتگوی شاعران و رنج‌های دوران

مهدی منفرد

اپیزود هجدهم فصل امید (فصل سوم) پادکست فراگفتار

مسعود سعد سلمان، کهن شاعر نوگرا

آدرس زمانی برخی از بخش ها و آهنگ‌ها

===مقدمه (1:15)

=== خصوصیات شعر مسعود سعد (8:30)

نوآوری و سنت گریزی

کیفیت بالا در رنجنامه ها

# چو گوگرد زد محنتم آذرنگ (11:45)

=== نوآوریهای مسعود سعد سلمان (18:00)

==نوآوری در محتوا و فرم

= حبسیه یا زندان نامه (18:30)

# نالم ز دل چو نای من اندر حصار نای

# تیر و تیغ است بر دل و جگرم (26:00)

# قصیده در جواب محمد خطیبی (30:15)

– رباعی های زندان در سوگ پسرش صالح (32:30)

= شهر آشوب (35:00)

# ای دلارام یار کشتی گیر (39:00)

# زمین مبر بسیار و مکن از این پس چاه (39:45)

# تو زاهدی و دو زلف تو آفتاب پرست (41:00)

– شهر آشوب درباری یا کارنامه (43:00)

# قصیده‌ی برشکال

# ای لاهوور ویحک بی من چگونه ای (46:30)

=نوآوری مضمونی در وصف روزها و ماهها (48:00)

# امروز اورمزد است ای یار می گسار

== نوآوری‌های شکلی

= مستزاد (50:30)

مستزاد حامل (56:03)

==نومایگیها در تصویر، خیال، و ارائه (57:00)

# تن در غم هجر داده بودم همه شب

# از سنگم یا ز چیستم جان پدر (58:15)

ابیات با پایان باز:

# گفتم که چند صبر کنم ای نگار گفت (59:00)

غزل راز و نیاز با می در زندان:

# ای می لعل راحت جان باش (1:01:30)

===سخنان پایانی (1:02:45)

برخی از منابع

۱ـ پروین بخردی، سیروس شمیسا، عبدالرضا مدرس‌زاده

«سبک شناسی شهرآشوب‌های مسعود سعد سلمان»

فصلنامه‌ی علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی، دوره ۱۳، شماره ۴۹، پاییز ۱۴۰۰

۲- سمیه فرازمند و سید محمود الهام بخش

«مسعود سعد از دیدگاه شاعران نزدیک به زمان او»

شعرپژوهی (بوستان ادب) سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۲۵)

۳- سیده مریم فضائلی و شیما ابراهیمی

«بررسی استعاره مفهومی احساس «غم» در شعر مسعود سعد سلمان»

مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال چهارم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۳ 65 – 80

۴- هما رفیعی مقدم و رحمان مشتاق مهر

«تحلیل گفتمان انتقادی زندان در دو زیست-جهان کلاسیک و مدرن با تکیه بر حبسیّه های مسعود سعد، فرّخی یزدی و محمّدتقی بهار»

کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۹ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۸ 129 – 160

گفتگوی ششم: ناصر خسرو، دگراندیشی و سفر هفت ساله (۶۴ دقیقه)

گفتگوی ششم از مجموعه گفتگوی شاعران و رنج‌های دوران

مهدی منفرد

اپیزود بیست و یکم فصل امید (فصل سوم) پادکست فراگفتار

ناصر خسرو، دگراندیشی و سفر هفت ساله

آدرس زمانی برخی از بخش ها و آهنگ‌ها

=== زندگی ناصر خسرو

== خاستگاه و زمان زندگی

3:07- نام، زمان، و مکان تولد

5:21- ## خوانش گویند عقابی به در شهری برخاست

10:38- ##خوانش نندیشم از کسی که به نادانی

==کارهای دیوانی

11:37- دیوانهای استیفا و رسائل

14:03- نارضایتی از استیلای سلاجقه بر خراسان

14:10- # سلام کن ز من ای باد مر خراسان را

15:09- # پنداشتم که دهر چراگاه من شده است

16:49- شعر احسان طبری: مرغزاری خوش است گیتی و من

== سفرهای متعدد در دوره اول زندگی

18:39- # آن کردی از فساد که گر یادت آید آن

18:43- # پیش خردمند شدم دادخواه

19:42- # مرا دید بر مرکبی تند و سرکش

20:19- شباهت ملاقات مولوی با شمس تبریز

20:44- داستان تحول روحی عطار

== تحول روحی و سفر ۷ ساله

21:47- داستان خواب

نقل داستان از سفرنامه ناصر خسرو

26:30- = سفر ۷ ساله

30:02- سفر حج و سفر به مصر

30:22- گرویدن به اسماعیلیه و حکومت فاطمیون

30:45- كسب مقام حجت در فاطمیون

30:56- مقام حجت در فرقه اسماعیلیه

32:56- ## خوانش چون گشت جهان را دگر احوال عیانیش

== بازگشت به ایران

36:44- از طریق بصره

38:37- = بریدن از دنیا و نثار خود به تبلیغ اسماعیلیه

40:42- # تا پرخمار بود سرم یکسر / مشفق بدند بر من و غمخواره

41:06- # برگیر دل ز بلخ و بنه تن ز بهر دین

41:25- = دعوت علنی به عنوان حجت اسماعیلیه

41:42- # در بلخ ایمنند ز هر شری

42:28- = استقرار و توسعه دعوت در یمگان

43:48- # شکر آن خدای را که به یمگان به فضل او

44:00- # اگر خوار است و بی مقدار یمگان

45:17- فرقه ناصریه در یمگان

=== آثار و جایگاه علمی ناصرخسرو

45:54- مقام بالا در زمان خود

46:29- به نامم نخواندی کس از بس شرف

48:12- تبحر به علوم مختلف از جمله فلسفه

49:41- دوران آشنایی مسلمانان با فلسفه یونان

49:47- همزمانی ابن سینا

50:41- نام بردن از ناصر خسرو در آثار معاصران و متاخران

51:59- بدگوییها یا تحسینها از ناصر خسرو

== جمع‌بندی نظرات و طرز تفکر ناصر خسرو

54:18- قبل از همه یک فیلسوف اسماعیلی

54:44- #فاطمیم فاطمیم فاطمی

55:38- = اعتقادات فرقه اسماعیلیه

55:58- هفت امامیها

56:10- ### خوانش نشنیده ای که زیر چناری کدوبنی

57:37- دیدگاه ناصر خسرو در مورد خرد

58:25- آمیختگی خرد با ایمان در اندیشه ناصر خسرو

58:32- حقیقت جویی تقلید ناپذیر و برهان جو

58:48- # وز من بشنو نیک که من همچو تو بودم

1:01- :35 صحبت مؤخره

برخی از منابع

۱- اسعدى، مریم السادات «سیمای ناصر خسرو پیش از تحول روحی» دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان۱۳۸۷ شماره ۲۲.

http://ensani.ir/file/download/article/20101113191154-133.pdf

۲- پارسانسب، محمد «از عقل ناصر خسرو تا عقل سنایی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (باهنر کرمان) دوره جدید زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲۶

http://ensani.ir/file/download/article/20120506112554-5138-84.pdf

۳- تبرا، حبیب «زبان دری و پارسی در آثار ناصر خسرو»، ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی پاییز و زمستان ۱۳۷۸ شماره ۲۶

http://ensani.ir/file/download/article/20120329125538-2158-37.pdf

۴- شهیدی، سید جعفر «افکار و عقاید کلامی ناصر خسرو» یغما سال بیست و هفتم بهمن ۱۳۵۳ شماره ۱۱ (پیاپی ۳۱۷)

http://ensani.ir/file/download/article/20120509090353-4048-2125.pdf

۵- نظری جلیل «جهان بینی ناصر خسرو»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز ۱۳۸۴ شماره ۴۴

https://ensani.ir/file/download/article/20110226100223-جهان%20بيني%20ناصر%20خسرو%20(2).pdf

۶- ولی نژاد، شریفه «خرد و خرد ستایی در دیوان ناصر خسرو»، ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی خوی) ۱۳۸۵ شماره ۷

https://ensani.ir/file/download/article/20101114174508-خرد%20و%20خرد%20ستایی%20در%20دیوان%20ناصر%20خسرو.pdf

گفتگوی هفتم: فرازها و فرودهای شعر ناصرخسرو (۹۴ دقیقه)

گفتگوی هفتم از مجموعه گفتگوی شاعران و رنج‌های دوران

مهدی منفرد

اپیزود بیست و دوم فصل امید (فصل سوم) پادکست فراگفتار

فرازها و فرودهای شعر ناصرخسرو

آدرس زمانی برخی از بخش ها و شعرخوانی‌ها

3:45 تصویر کلی در مورد اشعار ناصر خسرو

== سه کتاب منظوم ناصر خسرو

= هیچ غزلی در دیوان او نیست

# حکمت نتوانی شنود ازیرا

# غزال و غزل هر دوان مر تو راا

= یک حکیم اسماعیلی قبل از یک شاعر

= مدیحه گو نیست

= رابطه‌ی حکمت آموزی و کاهش عنصر شعری

## خوانش چون همی بوده ها بفرساید

=== بررسی جنبه های خاص شعر ناصر خسرو

17:20 زبان و بیان ناب خراسانی

# ای ستمگر فلک ای خواهر آهرمن

=وزن کوبنده و مستحکم

# دیر بماندم در این سرای کهن من

=عاطفه‌ی اصیل در شعر ناصرخسرو

سبک خراسانی در اشعار نو اخوان ثالث

=نمونه‌ی برجسته‌ی زبان فارسی دری

22:00 جنبه های عروضی و وزنهای اشعار ناصر خسرو

== تنوع اوزان

تناسب وزنها با مضمونها

# ای خوانده بسی علم و جهان گشته سراسر

# از کین بت پرستان در هند و چین و ماچین

## خوانش آسایشت نبینم ای چرخ آسیایی

# آزرده کرد کژدم غربت جگر مرا

= نزدیک شدن به جوهر شعری در شعرهای احساسی

=وزنهای غیر معمول اشعار ناصر خسرو

شباهت با سیمین بهبهانی

مقایسه با هنجارشکنی های فروغ فرخزاد

37:30 ویژگی صور خیال در اشعار ناصر خسرو

صور خیال از ویژگی‌های مهم شعری

== صور خیال در محور عمودی قصائد ناصر خسرو

ضعف قصاید دیگران در این زمینه

=استفاده از تشخیص های خطابی

### خوانش جهانا چون دگر شد حال و سانت

# ای زده تکیه بر بلند سریر

= نظر مخالفان معتقدان به ضعیف بودن اشعار ناصر

# چون گشت جهان را دگر احوال عیانیش

# چند گردی گردم ای خیمه‌ی بلند

# صبا باز با گل چه بازار دارد

= موضوع محور عمودی و شعر نو

=== مضامین شعر ناصر خسرو

1:02:00 مضمون بازتاب رنجهای زمانه

## خوانش بگذرای باد دل افروز خراسانی

= رنج غربت انسان در دنیا

# این جهان ای پسر اکنون به مثل خانه ی توست

## خوانش آزرده کرد کژدم غربت جگر مرا

= غربت در میان هموطنان

# مرا دونان ز خان و مان براندند

# دل ز افتعال اهل زمانه ملا شدم

# می فروش اندر خرابات ایمن است اکنون و من

1:18:30 مضمون انتقاد یا اعتراض

شاعران مداح در دربارهای غزنویان و سلجوقیان

# سرم زیر فرمان شاهی نیارد

# گرت نخوانم مدیح تو که امیری

# ننگ داری زانکه همچون جاهلان نوک قلم

# گرگ درنده گرچه کشتنی است

# چون تیغ به دست آری مردم نتوان کشت

# منبر عالمان گرفته استدند/این گروهی که از در دارند

# این رشوت خواران فقهااند شما را

# شاید که بگریند بر آن دین که فقیهانش

## خوانش نکوهش مکن چرخ نیلوفری را

برخی از منابع

۱- تبرا، حبیب، «زبان دری و پارسی در آثار ناصر خسرو»، ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی پاییز و زمستان ۱۳۷۸ شماره ۲۶.

۲-‌جمشیدیان، همایون و لیلا نوروز پور، «نوآوری های ناصرخسرو در سنت قصیده سرایی فارسی»، تاریخ ادبیات پاییز ۱۳۸۹ شماره ۶۶.

۳- رادمنش، عطامحمد. «ردیف و رویکرد ناصرخسرو بدان»، ادب و زبان (دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان) بهار ۱۳۹۰ شماره ۲۹.

۴- صراحتی جویباری، مهدی، «محور عمودی خیال در قصاید ناصرخسرو»، جستارهای ادبی بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۸۴.

۵- عیدگاه طرقبه‌ای، وحید، «آشنایی زدایی وزنی در قصیده های ناصرخسرو»، زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره 14 (پیاپی۶۹).

۶- کسایی، مریم و دیگران، «جست وجو در سرچشمه های تصاویر جسم و جان و تحلیل آنها در آثار ناصرخسرو»، زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیست و نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۵(پیاپی ۹۰).

۷- محمدی متکازینی، سید حسینعلی و دیگران، «بررسی مقایسه ای جهان بینی قدرت ستیزانه ناصرخسرو و سنایی»، مطالعات ادبیات تطبیقی سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۶.

۸- مقدس، جعفر و حمزه نصراللهی. «هماهنگی وزن و محتوا در اشعار ناصرخسرو»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی ۱۳۸۷ شماره ۱۲.

توضیحات بیشتر در صفحه‌ی مربوطه در وبسایت

تیم فراگفتار:

رضا صدر، عطی شیوا، مهیار رستا، ندی قدیمی، داروک

ویرایش: استودیو افق نو

موسیقی آرم فصل امید فراگفتار: باربد

موسیقی‌های پس زمینه:

کیهان کلهر، از آلبوم آسمان همه جا یک رنگ است

تماس با ما: وب سایت www.faragoftar.com

یا رایانامه (ایمیل): faragoftar@gmail.com

گفتگوی هشتم: حکیم عمر خیام، دانشمند دوران و شاعر آیندگان (۶۰ دقیقه)

گفتگوی هشتم از مجموعه گفتگوی شاعران و رنج‌های دوران

مهدی منفرد

اپیزود بیست و ششم فصل امید (فصل سوم) پادکست فراگفتار

حکیم عمر خیام، دانشمند دوران و شاعر آیندگان

آدرس زمانی برخی از بخش ها و شعرخوانی‌ها

مقدمه 2:23

خیام خوانی بوشهری 5:01

==مقدمه ای در مورد رباعی یا ترانه 6:21

کس خلد و جهیم را ندیده است ای دل 10:42

نمونه هایی از مضامین مختلف ترانه 12:35

#کس چون تو طریق پاکبازی نگرفت 13:40

سیطره خیام بر ترانه 14:22

# هان کوزه گرا بپای اگر هشیاری 15:26

دوبیتی یا ترانه 16:20

## اشک مهتاب شجریان،کسرایی، حسین یوسف زمانی 18:25

== شرح زندگی خیام و زمانه او 19:32

چیرگی تفکر اشعری، نقش نظامیه ها 24:34

ابن سينا 27:15

## ساقینامه‌ی حافظ 27:53

==نقش تفکری و آثار علمی خیام 32:49

##شجریان آن قصر که با چرخ همی زد پهلو 37:10

= کتاب نوروزنامه خیام 38:12

= خیام دانشمند و خیام شاعر 40:26

# لب بر لب کوزه بردم از غایت آز 46:43

تعداد ترانه های اصیل خیام 47:24

نظریه ی مهدی امین رضوی در مورد رباعیات 51:32

احتمال اینکه خیام رباعیاتش رو عمداً پنهان میکرد 52:53

#شیخی به زنی فاحشه گفتا مستی 54:24

#خوانش چند رباعی از مهدی منفرد 55:57

موخره 58:07

برخی از منابع

ذکاوتی قراگزلو، علیرضا «خیام، حکیم ریاضیدان همان خیام شاعر است»، گلچرخ اردیبهشت و خرداد 1378 شماره 21.

https://www.ensani.ir/file/download/article/20120506104715-9151-137.pdf

وحیدیان کامکار، تقی «راز زیبایی رباعیات خیام»، شعر، پاییز ۱۳۸۲، شماره ۳۳

https://www.ensani.ir/file/download/article/20120325154707-1058-321.pdf

تقی زاده، سید حسن «خیام و تقویم جلالی»، معارف اسلامی (سازمان اوقاف) خرداد ۱۳۴۹ شماره ۱۱

https://www.ensani.ir/file/download/article/20120504151745-6069-102.pdf

زارع بهتاش، اسماعیل، «فیتزجرالد و رباعیات عمر خیام » علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان شهریور 1379 شماره 11.

https://www.ensani.ir/file/download/article/20120614185256-9157-83.pdf

میرافضلی، سید علی «رباعیات اصیل خیام کدام است؟» نشر دانش مرداد و شهریور 1374 شماره 89

https://www.ensani.ir/file/download/article/20120828102407-2183-618.pdf

علی مددی، منا «معمای خیام (دلایلی تازه برای اثبات یکی بودن خیام فیلسوف و دانشمند با شاعر رباعیات)(مقاله علمی وزارت علوم)» کهن نامه ادب پارسی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۵)

https://www.ensani.ir/file/download/article/1683109116-9743-1401-2-9.pdf

شایگان، داریوش «خیام: شاعر لحظه های برق آسای حضور» ترجمه نازی عظیما، بخارا مرداد و شهریور 1387 شماره 66

https://www.ensani.ir/file/download/article/20120326145348-2133-1841.pdf

آقایانی چاوشی، جعفر «حکیم عمر خیام نظریه پرداز معادلات درجه سوم» تاریخ علم پاییز 1382 شماره 1.

https://www.ensani.ir/file/download/article/20120325160259-1061-1.pdf

توضیحات بیشتر در صفحه‌ی مربوطه در وبسایت

تیم فراگفتار:

رضا صدر، عطی شیوا، مهیار رستا، ندی قدیمی، داروک

ویرایش: استودیو افق نو

موسیقی آرم فصل امید فراگفتار: باربد

اینستاگرام، وب سایت، و جلدها: یلدا

موسیقی‌های پس زمینه:

آلبوم شوق نامه، بازسازی آثار عبدالقادر مراغی به سرپرستی محمدرضا درویشی و صدای همایون شجریان، قطعات: راست، رهاوی، نیریز

تماس با ما: وب سایت www.faragoftar.com

یا رایانامه (ایمیل): faragoftar@gmail.com

گفتگوی نهم: منظومه‌ی پایدار شعر و تفکر خیامی (۶۹ دقیقه)

گفتگوی نهم از مجموعه گفتگوی شاعران و رنج‌های دوران

مهدی منفرد

اپیزود بیست و هفتم فصل امید (فصل سوم) پادکست فراگفتار

منظومه‌ی پایدار شعر و تفکر خیامی

آدرس زمانی برخی از بخش ها و شعرخوانی‌ها

مقدمه 3:12

## افلاک که جز غم نفزایند دگر رضا نجارزاده، آرش نعل چگر 5:31

==دو بعد ترانه های خیامی 7:08

= بعد اول: مضمون- منظومه فکری تفکر خیامی 7:28

سابقه تفکرات خیامی قبل از او 10:26

نمونه در زبان سغدی 10:46

شباهت هایی با ابوالعلا معری 12:11

= بعد دوم: قالب ترانه (رباعی) 15:24

#یک قطره آب بود و با دریا شد 17:52:

== زمان شناخته شدن خیام شاعر 17:56

==عناصر تفکر خیامی بر اساس دسته بندی هدایت 24:42

#دارنده چو ترکیب عناصر آراست 26:16

#اجرام که ساکنان این ایوانند 27:10:

از آمدنم نبود گردون را سود 27:40

شناخته شدن خیام از طریق ترجمه های فیتز جرالد 28:42

دلایل محبوبیت ترانه های خیام 35:06

#آنان که محیط فضل و آداب شدند 37:49

تا چند زنم به روی دریاها خشت 38:24

#اسرار ازل را نه تو دانی و نه من 38:51

== بخش دوم درد زندگی 40:12

#افسوس که بی فایده فرسوده شدیم 40:30

ای کاش که جای آرمیدن بودی 40:49

==موضوع سوم از ازل نوشته بودن سرنوشت 41:06

#چون روزی عمر بیش و کم نتوان کرد 41:14

#ای آنکه نتیجه چهار و هفتی 41:27

== موضوع گردش دوران 42:14

## خیام خوانی-محمد خدادادی

ای چرخ فلک خرابی از کینه توست 42:30

#یک چند به کودکی به استاد شدیم 43:40

#جامیست که عقل آفرین میزندش 44:03

#این کهنه رباب را که عالم نام است 45:19:

== موضوع ذرات گردنده 45:58

#ای پیر خردمند پگهتر برخیز 46:50

#بر سنگ زدم دوش سبوی کاشی 47:41

#هر ذره که بر روی زمینی بوده است 48:33

==موضوع هرچه باداباد 49:21

#می خوردن و شاد بودن آیین است 49:59

#گر من ز می مغانه مستم مستم 50:13

#گویند که دوزخی بود عاشق و مست 51:01

## از من رمقی به سعی ساقی مانده است شجریان و پایور 51:27

==موضوع هیچ است 52:22

#دنیا دیدی و هرچه دیدی هیچ است 52:24

==مضمون دم را دریاب 53:02

#از منزل کفر تا یقین یک نفس است 53:15

#ساقی گل و سبزه بس تربناک شده است 53:34

#روزیست خوش و هوا نه گرم است و نه سرد 53:41

== مضمون دیگر رنجهای زمانه 54:41

در واقع مضمون رنج بشری رنج درونی 55:30

#از آمدن بهار و از رفتن دی 55:53

تا کی غم آن خورم که دارم یا نه 56:08

#چون حاصل آدمی در این شورستان 56:31

ماییم که اصل شادی و كان غميم 56:40

ای دوست بیا تا غم فردا نخوریم 56:58

#دیدم به سر عمارتی مردی فرد 57:00

== اثر خیام بر شاعران پس از او 57:57

سیطره تفکر خیامی در ترانهها و حتی انواع دیگر 58:38

به طور مثال ساقی نامه ها 58:50

مهستی گنجوی 59:35

ترانه سرایان معاصر 1:00:10:

برجسته ترین نام ایرج زبردست 1:00:46

# در حلقه سوز و ساز هم میخندیم 1:01:17:

کس چون تو طریق پاک بازی نگرفت 1:01:42

#نمونه هایی از ترانه های ایرج زبردست 1:02:01